Votuesit në 20 vende të Bashkimit Evropian kanë votuar sot për zgjedhjet në Parlamentin Europian mes shqetësimeve se një zhvendosje e mundshme në të djathtën politike do të dëmtojë aftësinë e bllokut më të madh tregtar në botë për të marrë vendime, ndërsa lufta në Ukrainë është ndezur dhe ndjenja anti-migracion rritet.
Zgjedhjet filluan të enjten në Holandë dhe në vende të tjera të premten dhe të shtunën, por pjesa më e madhe e votave të BE-së po hidhet të dielën, me Francën, Gjermaninë, Poloninë dhe Spanjën që hapën qendrat e votimit dhe Italia mban një ditë të dytë të votimit për të zgjedhur 720 anëtarë të Parlamentit Evropian.
Vendet në asamble ndahen në bazë të popullsisë, duke filluar nga gjashtë në Maltë dhe në Luksemburg deri në 96 në Gjermani. Zgjedhjet do të formësojnë mënyrën se si blloku evropian përballet me sfidat, duke përfshirë Rusinë armiqësore, rivalitetin industrial me Kinën dhe Shtetet e Bashkuara, ndryshimin e klimës dhe imigracioni.
Një sondazh jozyrtar i të enjtes sugjeroi se partia e djathtë anti-migrante e Geert Wilders mund të arrijë fitore të rëndësishme në Holandë, edhe pse një koalicion i partive pro-evropiane ndoshta e ka zhvendosur atë në vendin e dytë.
Që nga zgjedhjet e fundit të BE-së në vitin 2019, partitë populiste ose të ekstremit të djathtë tani udhëheqin qeveritë në tre kombe – Hungari, Sllovaki dhe Itali – dhe janë pjesë e koalicionit qeverisës në të tjerat, duke përfshirë Suedinë, Finlandën dhe, së shpejti, Holandën. Sondazhet u japin populistëve një avantazh në Francë, Belgjikë, Austri dhe Itali.
Zgjedhjet vijnë në një kohë testimi për besimin e votuesve në një bllok prej rreth 450 milionë banorësh. Gjatë pesë viteve të fundit, BE-ja është tronditur nga pandemia e koronavirusit, një rënie ekonomike dhe një krizë energjetike e nxitur nga lufta në Ukrainë – konflikti më i madh tokësor në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore.
Sondazhet shënojnë gjithashtu fillimin e një periudhe pasigurie për evropianët dhe partnerët e tyre ndërkombëtarë. Përtej grindjes për të formuar grupe politike dhe për të krijuar aleanca brenda parlamentit, qeveritë do të konkurrojnë për të siguruar vende pune të larta në BE për zyrtarët e tyre kombëtarë.
Kryesorja midis tyre është presidenca e degës së fuqishme ekzekutive, Komisioni Evropian, i cili propozon ligje dhe vëzhgon për të siguruar respektimin e tyre. Komisioni gjithashtu kontrollon telat e BE-së, menaxhon tregtinë dhe është mbikëqyrësi i konkurrencës në Evropë.
Poste të tjera janë ato të presidentit të Këshillit Evropian, i cili kryeson samitet e presidentëve dhe kryeministrave, dhe shefit të politikës së jashtme të BE-së, kryediplomatit të bllokut.
Ligjvënësit e BE-së kanë një fjalë për legjislacionin duke filluar nga rregullat financiare deri te politikat klimatike apo bujqësore. Ata miratojnë gjithashtu buxhetin e BE-së, i cili përveç financimit të prioriteteve politike të bllokut financon gjëra të tilla si projektet e infrastrukturës, subvencionet e fermave dhe ndihmat e ofruara në Ukrainë.
Por pavarësisht nga roli i tyre i rëndësishëm, fushata politike shpesh përqendrohet në çështjet shqetësuese në vende individuale dhe jo në interesa më të gjera evropiane. Votuesit përdorin në mënyrë rutinore fletëvotimin e tyre për të protestuar ndaj politikave të qeverive të tyre kombëtare. Sondazhet sugjerojnë se partitë kryesore dhe pro-evropiane do të ruajnë shumicën e tyre në parlament, por se e djathta ekstreme, duke përfshirë partitë e udhëhequra nga politikanë si Wilders ose Marine Le Pen e Francës, do të marrin vende në pjesën e tyre.
Grupi më i madh politik – Partia Popullore Evropiane e qendrës së djathtë (EPP) – tashmë larguar nga terreni i qendrës, duke bërë fushatë për çështje tradicionale të së djathtës ekstreme si më shumë siguri, ligje më të ashpra për migracionin dhe një fokus në biznes mbi shqetësimet e mirëqenies sociale.
Shumë mund të varet nga fakti nëse Vëllezërit e Italisë – partia qeverisëse e kryeministres populiste të ekstremit të djathtë Giorgia Meloni, e cila ka rrënjë neofashiste – do të qëndrojë te Konservatorët dhe Reformistët Evropianë (ECR) e vijës së ashpër apo do të bëhet pjesë e një aleance tjetër. Meloni gjithashtu ka mundësinë e mëtejshme për të punuar me EPP-në.
Grupi i dytë më i madh – Socialistët dhe Demokratët e qendrës së majtë – dhe të Gjelbërit refuzojnë të bashkohen me ECR-në. Një skenar më i tmerrshëm për partitë pro-evropiane do të ishte nëse ECR bashkon forcat me Identitetin dhe Demokracinë e Le Pen për të konsoliduar ndikimin e djathtë.
Pyetjet mbeten se cilit grup mund t’i bashkohet partia nacionaliste dhe anti-migrante Fidesz e kryeministrit hungarez Viktor Orban. Më parë ishte pjesë e PPE-së, por u detyrua të largohej në vitin 2021 për shkak të konflikteve mbi interesat dhe vlerat e saj.
EPP ka bërë fushatë që Ursula von der Leyen t’i jepet një mandat i dytë si presidente e komisionit, por asgjë nuk garanton se ajo do të vijojë edhe nëse fitojnë. Udhëheqësit kombëtarë do të vendosin se kush do të emërohet, edhe pse parlamenti duhet të miratojë çdo kandidat.
